Khám phá quy trình để tạo nên một bức tranh sơn mài đẹp cổ truyền Việt Nam

Nghệ thuật sơn mài đã cùng tồn tại và phát triển song song với văn hóa nghệ thuật của dân Việt Nam. Và để có một bức tranh sơn mài đẹp cũng đòi hỏi rất nhiều sự công phu của người làm tranh.

Nguyên liệu tạo nên tranh sơn mài đẹp

Một tranh sơn mài đẹp được làm từ những nguyên liệu chính sau: -Sơn từ cây sơn, dầu trẩu, nhựa thông và nhựa dó…
-Sơn mài truyền thống sử dụng 2 màu chủ yếu là đen và đỏ cánh gián, màu là được làm từ khoáng chất vô cơ để không bị phân hủy trước ánh sáng và thời gian.
-Các sản phẩm làm từ vàng thiếp và bạc thếp, bạc dán, bạc xay, bạc dầm…
-Các vật liệu khác: vỏ trứng, trai, vỏ ốc, bột sò…
Ngày nay, người ta đã sản xuất thành công loại sơn công nghiệp có thể thay thế sơn mài truyền thống do có nhiều ưu điểm, đặc biệt là dễ sản xuất và màu sơn vô cùng phong phú.

Cách sản xuất ra một tranh sơn mài đẹp

Có 4 công đoạn chính là: bó hom vóc, trang trí, mài và đánh bóng để có tranh sơn màu đẹp
-Bó hom vóc: Đây là công đoạn bó cốt gỗ (đồ vật cần sơn).Dùng đất phù sa trộn đều sơn tra đã xay mịn với giấy cấm, sau đó cắt và trám các vết nứt trên ván gỗ. Mỗi lớp sơn lót một lớp giấy sau đó còn phải đục mộng mang cá để cài và gắn sơn cho các nẹp gỗ ngang ở sau tấm vóc (ván gỗ) để chống vết rạn xé dọc tấm vải. Sau đó để gỗ khô hoàn toàn rồi mới sơn toàn bộ mặt trước và mặt sau. Bước này nhằm bảo vệ tấm vóc không bị thấm nước, không bị mối mọt, không phụ thuộc vào môi trường làm gỗ co ngót.
-Trang trí: Khi có được tấm vóc ta bước sang các bước gắn, dán các chất liệu tạo màu cho tác phẩm trước tiên như: vỏ trứng, những miếng xà cừ, vàng, bạc… rồi phủ sơn rồi mài nhẵn xong mới dùng màu.
-Mài và đánh bóng: Do sơn bóng đã được nhuộm màu cho tranh nên lớp sơn bóng chìm vào lõi màu tạo độ sâu cho sản phẩm nên sau mỗi lần sơn cần phải mài lại. Cho đến nay, nguyên tắc đánh bóng vẫn chưa thay thế được phương pháp thủ công, vì loại sơn này không được phép phủ dầu bóng. Đây là điểm độc đáo của sơn mài. Có một số thứ để mài và đánh bóng như: than củi thái nhỏ, lông tơ, đá gan gà,…Để có được tranh sơn mài đẹp thì công đoạn cuối cùng này rất quan trọng.

Hiện nay, sơn mài sử dụng sơn Nhật Bản là rất phổ biến. Vì sơn khô nhanh chóng và cho ai cũng có thể vẽ. Tuy nhiên, tranh sơn màu vẫn được ưa chuộng hơn vì sự kỹ lưỡng và tranh sơn mài đẹp và có nhiều chiều sâu hơn.